Proses otomasyonu, bir otomasyon sisteminde; sistemin tek merkezden kontrolü ve takibi, verilerin kaydedilmesi ve bu verilerin işlenmesiyle sistemin kontrolünde ve üretim planlamasında yapılacak değişikliklerin sağlanmasıdır.
Proses otomasyonunda sistemin çeşitli noktalarında bulunan sensör ve diğer algılayıcıların topladığı verilerle birlikte sistem kontrol veri ve komutları ve diğer veriler uzun dönem kayıt altında tutulur. Bu veriler analiz edilerek sistem kontrol ve üretim planlamasında kullanılır. Enerji, yiyecek-içecek, ilaç, kimya, kağıt, çimento, plastik-kauçuk, cam, tekstil, metalurji, petrol ve yağ, su ve atık su tesislerinde proses otomasyonu önemli bir pay sahibidir.
Günümüz şartlarında proses otomasyonunda sık sık robot çözümlerine de rastlamak mümkündür. Artık robotlu proses otomasyon denilen otomasyon sisteminde, gerekli olan insan iş yükünü azaltarak proseslere entegre robotların yerleştirilmesi önemli bir avantaj sağlamaktadır. ENPROCON PLC-Robot entegrasyonunu sağlayarak otomasyon sistemlerinde robotik çözümler sunmaktadır. Eski bir hatta robot entegrasyonu ya da sıfırdan robotlu proses otomasyonları yapmak mümkündür.
Sanayi devrimi ile birlikte artan ihtiyaçlar ve ekonomik gelir gider ilişkisi, takip ve analiz işlemlerini vazgeçilmez kılmıştır. Günümüzdeki kontrol işlemleri üretimin her aşamasına yayılmış ve verimlilik, enerji ve iş gücünü takip etmek en az üretim kadar önemli olmuştur.
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte eski defter, kağıt, üretim fişleri yerlerini hafıza kartları hassas ölçü kontrol sistemleri ve bilgisayar ağlarına bırakmıştır. Klasik sistemler; giren malzeme, çıkan malzeme oranı veya kullanılan enerji, üretilen değerleri incelerken yeni modern sistemlerinde iş gücünde kayıp edilen zaman, enerji veriminin kontrolü, çevresel etkenlerden meydana gelen değişkenler, minimum maliyet ile maksimum fayda prensipleri enstrümantasyon ve buna bağlı olarak proses kontrolünü meydana getirdi.
Enstrümantasyonu geniş anlamda; ölçülebilir fiziksel girdilerin değerlendirilmesi olarak tanımlayabiliriz. Enstrümantasyon proses kontrolü için gerekli verileri sağlar. Bu sayede üretim maliyetlerinin değişken yapıları ve bu girdilerin birbiri üzerine etkileri incelenebilir bunları elektronik cihazlara aktarılabilir ve üretimde standartlaşma sağlanabilir.
Proses kontrolü en basit örnekle; fabrikanın aydınlatma sistemini güneş ışığına bağımlı olarak açıp kapatmak proses kontrol işlemlerinden biridir. Burada güneş ışığın girdisi enstümanlardan alınarak kontrol cihazına girilir ve kontrol cihazı aydınlatmayı kontrol eder. Bu ufak işlem bile enerji maliyetlerini ve gereksiz olarak milli değerlerimizin kullanılmasını engelleyecektir. Harcanan her enerjinin başka bir enerjiden meydana geldiği unutulmamalıdır.
İşlemler ne kadar büyür, kontrol edilecek ne kadar çok değer olursa, buna doğru orantılı olarak daha çok girdiye ihtiyaç olacaktır. Bu noktada enstrümantasyona ihtiyaç olacaktır. Hassas ölçüm cihazları ve metotları daha doğru kararlar almaya daha düşük maliyetli ve etkin üretim yapılmasına olanak sağlar.
Girdiler, belirli periyotlar ile inceleneceği gibi anlık sistemler ile de incelenebilir. Üretim makinelerinin anlık olarak kullandığı elektrik gücü, ihtiyaç olunan güç ile kullanılan güç dengesi ve operatörün o anki verimliliği takip edilerek bu girdiler kontrol cihazına aktarılıp buradan ana merkeze yönlendirilip karar verme mekanizmasının önüne sunulabilir. Bu sayede çevrim süresi çok hızlı bir proses kontrolü yapılabilirken bu bilgiler haftalık ya da aylık raporlar halinde de değerlendirilebilir. Proses kontrolün çevrim süresi ne kadar hızlı ise enstrümanlardan alınan bilgiler o kadar hızlı değerlendirilebilir.